Akredytywa dokumentowa

forma płatności w transakcjach handlowych polegająca na zobowiązaniu się banku (bank otwierający akredytywę) na zlecenie klienta (zleceniodawca) do dokonania zapłaty ustalonej kwoty pieniężnej na rzecz osoby trzeciej (beneficjenta).

Awal

Poręczenie wekslowe za osobę zobowiązaną wekslowo, na podstawie którego poręczyciel odpowiada tak samo jak podmiot, za który poręczył. Poręczenie wekslowe może dotyczyć całości sumy wekslowej lub jej części.

Automatyczne inwestowanie

Codzienne lokowanie przez Bank środków (PLN, waluty wymienialne), pozostających na rachunku bieżącym, pomocniczym, Sezam Menedżer na podstawie umowy podpisanej z Bankiem.
Autoryzacja
wydanie zgody na przeprowadzenie transakcji po sprawdzeniu autentyczności karty oraz dostępnego salda na rachunku klienta.

Abolicja podatkowa

Działanie władz publicznych, w ramach którego w zamian za ujawnienie działalności w szarej strefie (połączone zazwyczaj z zapłaceniem części zaległych podatków) urzędy podatkowe przestają dochodzić podatków niezapłaconych w przeszłości przez firmy.

Acquis communautaire

Wspólne prawo obowiązujące we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Tam, gdzie nie istnieją wspólne przepisy UE, stosowane jest prawo narodowe. Acquis communautaire dotyczy w pierwszej kolejności funkcjonowania jednolitego rynku UE.

Agencja ratingowa

Niezależna firma oceniająca zdolność kredytową instytucji starającej się o kredyt na rynku finansowym bądź w banku. Poza ocenami dotyczącymi zdolności kredytowej agencje ratingowe wydają także oceny innych aspektów działalności finansowej bądź operacyjnej badanych instytucji

Agent ubezpieczeniowy

Osoba fizyczna, prawna lub przedsiębiorca nie posiadający osobowości prawnej, upoważniona przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz tego zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu umów.

Agregacja

Oznacza proces łączenia części w większą całość.

Akcje

Akcja jest instrumentem finansowym, który daje prawo do własności części przedsiębiorstwa, nazywanego spółką akcyjną. Posiadacz akcji danej firmy jest właścicielem tej firmy w takiej części, jak duży jest udział posiadanych przez niego akcji w całości akcji firmy. Przykładowo, jeżeli akcjonariusz posiada 100 akcji w spółce, która wydała ich 1 milion, to jest właścicielem jednej dziesięciotysięcznej części firmy (1/10 000, tj. 0,01% akcji).

Akcja - jako prawo do własności - upoważnia właściciela do wpływu na funkcjonowanie firmy, ale tylko proporcjonalnie do posiadanych przez niego udziałów. Daje też prawo do odpowiedniej części zysków firmy, tzn. tej części przychodów, która zostaje po odjęciu kosztów i podatków, jak również aktywów przedsiębiorstwa. Poprzez aktywa rozumiemy tu zarówno roszczenia finansowe przedsiębiorstwa wobec innych podmiotów, jak i własność fizyczną (maszyny i urządzenia, zapasy materiałów i wyrobów gotowych, części zamienne, budynki i nieruchomości).

Akcje zazwyczaj przynoszą dochód, wypłacany okresowo (najczęściej raz na rok), który nazywa się dywidendą. Dywidenda jest częścią zysku przedsiębiorstwa, którą akcjonariusze postanowili pomiędzy siebie podzielić. Dają też prawo do udziału w zarządzaniu korporacją, poprzez uczestnictwo w głosowaniu na zebraniu akcjonariuszy. Akcja jako prawo do własności nie ma okresu, w którym wygasa - w odróżnieniu od długu, który ma określoną datę, do kiedy należy go spłacić. Akcje są z reguły notowane na giełdzie, czyli na rynku, gdzie sprzedawcy i nabywcy akcji handlują nimi za pośrednictwem maklerów (pośredników). Wówczas spółkę nazywa się spółką giełdową albo publiczną. Ceny akcji podlegają znacznym wahaniom, gdyż odzwierciedlają oczekiwania i prognozy przyszłych zysków spółki, a te zmieniają się często w miarę napływu nowych informacji. Właściciele akcji ponoszą więc konsekwencje różnorodnych zmian w zyskowności firmy czy wartości jej aktywów: przykładowo, wyższa cena ropy naftowej zwiększy wartość spółki, która posiada złoża ropy naftowej (cena jej akcji wzrasta), a obniży wartość spółki, której zyskowność zależy od kosztów paliwa (np. spada cena akcji linii lotniczych).

Emisja akcji i sprzedawanie ich na giełdzie, obok zaciągania długu czy to w formie kredytu, czy też obligacji, jest sposobem finansowania działalności spółki akcyjnej. Dawniej akcje miały formę papierową, obecnie przyjęły formę zapisu elektronicznego.

Akcje uprzywilejowane

Akcje firmy dające ich posiadaczom nadzwyczajne prawa w stosunku do posiadaczy akcji zwykłych. Prawa te mogą dotyczyć np. pierwszeństwa w zakupie nowych emisji akcji, priorytetu w realizacji roszczeń, nieproporcjonalnego wpływu na decyzje walnego zgromadzenia akcjonariuszy.

Akcjonariusz

Współwłaściciel spółki akcyjnej, posiadacz akcji spółki

Akredytywa

Sposób rozliczeń kontraktów między kupującym i sprzedającym za pośrednictwem banku. Kupujący wpłaca do banku pieniądze należne sprzedającemu, jednak sprzedający może je otrzymać dopiero po spełnieniu ustalonych wcześniej warunków (na przykład dostarczenia towaru na umówione miejsce). Taki pośredni sposób rozliczenia służy zabezpieczeniu interesów kupującego i sprzedającego.

Aktywa

Składniki majątku firmy. Do aktywów zaliczamy środki umożliwiające generowanie przez firmę przychodów. Najpopularniejszym podziałem aktywów jest podział na aktywa trwałe i obrotowe. Aktywa trwałe to środki o długim okresie użytkowania – zaliczamy do nich rzeczowe aktywa trwałe, wartości niematerialne i prawne, inwestycje długoterminowe, długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Aktywa obrotowe to środki wykorzystywane i zużywane przez firmę na bieżąco – zaliczamy do nich zapasy, inwestycje i należności krótkoterminowe, gotówkę. Aktywa wraz z pasywami tworzą bilans firmy, czyli zestawienie jej majątku i źródeł jego finansowania. Terminu aktywa używa się także do określenia majątku oddanego w zarząd specjalistycznym firmom, np. przez aktywa zarządzane przez fundusze inwestycyjne rozumie się wartość środków pieniężnych przekazanych przez nabywców jednostek uczestnictwa wraz z zyskami wypracowanymi przez fundusz.

Aktywa finansowe

Aktywa finansowe (inaczej zwane instrumentami finansowymi lub walorami finansowymi) to należności od innych osób i instytucji, które znajdują się w naszym posiadaniu. Ogólnie rzecz biorąc, aktywa finansowe mogą być dwojakiego rodzaju: mogą być albo długiem (który ktoś jest nam winny), albo prawem do własności (np. akcją dającą nam prawo do własności firmy).

Dług jest obietnicą złożoną przez pożyczkobiorcę, poprzez którą zobowiązuje się on do zwrócenia w przyszłości otrzymanej sumy pieniędzy wraz z ustalonymi odsetkami. Umowy w sprawie zaciągnięcia długu różnią się między sobą pod względem ryzyka niespłacenia, czasu trwania (zapadalności) oraz sposobu spłaty odsetek i pożyczonej kwoty (zwanej kapitałem). Wysokość odsetek (stopy procentowej, którą pobiera pożyczkodawca w zamian za swoją usługę udzielenia pożyczki), zależy od podanych cech pożyczki. Instrumenty dłużne różnią się także tym, czy stopa procentowa jest stała przez okres trwania długu, czy też zmienna zgodnie z formułą zapisaną w umowie np. zmienia się raz na kwartał w zależności od zmian stopy, po której banki udzielają między sobą 3-miesięcznych depozytów. Na ogół im dłuższy jest termin zapadania długu, tym częściej stosuje się zmienne stopy procentowe ze względu na ryzyko ich zmian. Podstawowymi formami długu są pożyczki, weksle, kredyty, bony skarbowe i obligacje. Jeśli z kolei pożyczyliśmy pieniądze bankowi, zobowiązanie banku nazywane jest depozytem. Wszystkie sektory gospodarki używają długu; gospodarstwa domowe biorą kredyty na sfinansowanie zakupów dóbr konsumpcyjnych i potrzeb mieszkaniowych (kredyty hipoteczne, czyli pod zastaw kupowanej nieruchomości), przedsiębiorstwa, banki oraz rząd wydają (emitują) obligacje i zaciągają kredyty.

Drugim typem instrumentu finansowego są prawa własności do spółki, czyli akcje albo udziały. Posiadanie akcji i udziałów upoważnia właściciela do udziału w zysku, czyli dywidendy. Oprócz dywidendy akcjonariusze mogą liczyć na dodatnią stopę zwrotu od włożonych w zakup akcji pieniędzy (kapitału), jeśli cena akcji wzrośnie powyżej ceny ich zakupu. Może ona jednak także spaść, co łączy się ze stratą. W skrajnym przypadku cena może obniżyć się do zera, a wtedy oznacza to całkowitą utratę kapitału (dzieje się tak w przypadku bankructwa firmy).

Aktywa netto

Aktywa pomniejszone o zobowiązania.

Aktywa obrotowe

Aktywa, którymi jednostka dysponuje przez okres krótszy niż 12 miesięcy.

Aktywa OFE

Suma składek wpłacanych do funduszu emerytalnego, które są przez niego inwestowane.

Aktywa pieniężne

Gotówka, waluty obce i dewizy oraz naliczone, ale jeszcze nie wypłacone odsetki.

Aktywa trwałe

Składniki majątku firmy nie zaliczane do obrotowych, kontrolowane przez firmę, posiadające wiarygodnie określoną wartość, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości korzyści ekonomiczne. W skład aktywów trwałych wchodzą wartości niematerialne i prawne (na przykład licencje, patenty), rzeczowe składniki trwałe (budynki, maszyny, środki transportu itp.), należności i inwestycje długoterminowe, długoterminowe aktywa finansowe oraz długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Akumulacja kapitału

Proces gromadzenia kapitału.

Alokacja składki

Pomniejszona o prowizję OFE, część składki która jest inwestowana przez fundusz emerytalny.

Alterglobalizm (antyglobalizm)

Lewicowy ruch społeczno-polityczny, sprzeciwiający się stosunkom ekonomicznym i społecznym panującym obecnie w większości rozwiniętych krajów. Alterglobaliści zyskali rozgłos poprzez organizowanie happeningów, demonstracji i zamieszek skierowanych przeciwko wielu międzynarodowym instytucjom takim jak MFW, Bank Światowy, ONZ czy Światowemu Forum Ekonomicznemu.

Amortyzacja

Środki trwałe przedsiębiorstwa (na przykład maszyny) zużywają się w miarę upływu czasu. Amortyzacja to ubytek wartości środków trwałych. Może ona dotyczyć nie tylko przedmiotów materialnych, ale tekże niematerialnych i prawnych: licencji, znaków towarowych oraz praw autorskich. W praktyce gospodarczej amortyzacja wiąże się przede wszystkim ze stopniowym umarzaniem (odpisywaniem od wartości początkowej) wartości księgowej niektórych składników majątku trwałego (środków trwałych) oraz wartości niematerialnych i prawnych w odpowiednich ratach (kwotach) rocznych.

Analiza finansowa

Zespół metod umożliwiających postawienie diagnoz gospodarczych w jednostkach organizacyjnych.

Analiza fundamentalna

Badanie i ocena kondycji firmy oraz perspektyw jej rozwoju na podstawie informacji o wynikach jej działalności i danych z otoczenia gospodarczego (dane fundamentalne - informacje dotyczące działalności gospodarczej spółki oraz sytuacji makroekonomicznej).

Analiza techniczna

Przewidywanie trendów kursów akcji (lub indeksów) na podstawie informacji o kursach i obrotach w przeszłości.

Anioł biznesu (Business Angel)

Inwestor angażujący własny kapitał w czyjąś firmę. Anioły Biznesu zwykle inwestują w nowo powstające firmy, których właściciele mają ciekawy pomysł na działalność a nie dysponują odpowiednio wysokim kapitałem początkowym. W zamian za to zazwyczaj oczekują partycypacji w zyskach firmy i wpływu na zarządzanie nią.

Aport

Niepieniężny wkład wnoszony przez wspólnika do spółki.

Aprecjacja

Wzmocnienie kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych (albo spadek ceny walut obcych wyrażonej w walucie krajowej).

Arbitraż

Transakcja polegająca na jednoczesnym zakupie i sprzedaży tych samych papierów wartościowych na różnych rynkach albo w różnych formach w celu osiągnięcia zysku dzięki niedopasowaniu cen. W idealnych przypadkach arbitraż może być zyskiem bez ryzyka.

Arbitraż gospodarczy

Polubowne rozstrzyganie sporów z udziałem podmiotów gospodarczych. Może być krajowy lub międzynarodowy. Aby spór był rozstrzygnięty przez sad arbitrazowy, strony muszą wyrazić zgodę na takie rozstrzygnięcie w formie umowy zwanej zapisem na sąd polubowny.

Arkusz (karnet) zleceń

Uporządkowana lista zleceń na dany walor notowany na giełdzie papierów wartościowych.

ASEAN - Association of South East Asian Nations

Polityczno-gospodarcze stowarzyszenie krajów południowo-wschodniego Pacyfiku, którego celem jest wspieranie rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego w regionie oraz promocja pokoju i stabilności poprzez poszanowanie sprawiedliwości i prawa w stosunkach między państwami regionu. W skład ASEAN wchodzą: Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia, Brunei, Wietnam, Laos, Birma, Kambodża.

Asset stripping

Sprzedaż części aktywów przejętego bądź zakupionego przedsiębiorstwa. Stosowane w sytuacji, gdy sprzedawane aktywa mają sumarycznie większą wartość oddzielnie niż w zgromadzone w całości w przedsiębiorstwie. Asset stripping pozwala na poprawę efektywności wykorzystania aktywów.

Asymetryczny szok popytowy

Wydarzenie, które w kilku krajach powoduje różne zmiany zagregowanego popytu (wzrost lub spadek popytu).

ATX

Indeks cen dużych spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych w Wiedniu (Wiener Borse)

Audytor

Patrz: biegły rewident.

Automatyczny stabilizator

Mechanizm w gospodarce, który zmniejsza podatność Produktu Narodowego Brutto na wstrząsy gospodarcze (np. spowodowane gwałtownym wzrostem cen ropy naftowej). Do tego rodzaju mechanizmów należą m.in. dochodowy podatek dochodowy, podatek od wartości dodanej oraz zasiłek dla bezrobotnych. W przypadku gwałtownego wzrostu cen ropy można się spodziewać wzrostu cen towarów i usług, a w dłuższym okresie także ograniczenia produkcji wielu przedsiębiorstw, zmniejszenia osiąganych dochodów oraz redukcji zatrudnienia. W takiej sytuacji zaczną działać automatyczne stabilizatory. Przykładowo, w związku ze wzrostem bezrobocia, rząd będzie musiał wypłacać więcej zasiłków, co powinno zwiększyć popyt i tym samym powstrzymać spadek zatrudnienia.